Podczas obrzędu „dziadów”, przedstawionego przez Adama Mickiewicza w swoich dramacie, zjawiają się w kaplicy trzy rodzaje duchów. Każdy z nich przedstawia inną postać, niesie też odmienną naukę moralną. Wszystkie one łączą się jednak w jedno przesłanie – afirmację człowieczeństwa.
Zmiana jest nieunikniona, zarówno w życiu każdego człowieka, jak i całym społeczeństwie. Stajemy więc przed dylematem, czy lepiej pozostać wiernym tradycji, czy szukać nowych dróg. Zmiana i nowoczesność mogą wydawać się kuszące, ale odejście do tradycji nie zawsze ma same pozytywne konsekwencje. Przykłady znajdziemy w literaturze, między innymi dramacie Wesele Stanisława Wyspiańskiego czy Tango Sławomira Mrożka.
Młodzi ludzie często są idealistami. Z jednej strony może to być pozytywne, ponieważ wierzą, że mogą wiele osiągnąć i stworzyć lepszy świat niż poprzednie pokolenia. Idealizowanie rzeczywistości czasami może być jednak niebezpieczne i prowadzić człowieka do upadku. Doskonałymi przykładami są tutaj postaci literackie: bohaterowie romantyczni, tytułowy bohater dramatu Kordian Juliusza Słowackiego oraz bohaterowie Przedwiośnia Stefana Żeromskiego: Seweryn i Cezary Baryka.
„Pan Tadeusz” to epopeja narodowa autorstwa Adama Mickiewicza. Opisuje on w niej świat Polski szlacheckiej, który na jego oczach powoli znikał już w mrokach przeszłości. Dlatego też wydarzenia w Soplicowie mają w sobie wiele elementów szlacheckiej tradycji, dzięki której Mickiewicz próbuje ocalić ją od zapomnienia.
Biblia to jedna z najważniejszych ksiąg nie tylko religijnych, lecz także kulturowych naszego świata. Odkąd ukonstytuowała się ona w swojej ostatecznej formie, jest natchnieniem dla rozmaitych artystów różnych epok oraz skarbnicą motywów i wątków.
Nowomowa to jedno z najbardziej podstępnych i podłych narzędzi, jakimi posługuje się zawsze propaganda systemów totalitarnych. Zabieg ten polega na wypaczeniu prawdziwego znaczenia niektórych słów i pojęć, by zastąpić je innymi, które bardziej pasują władzy, są bardziej dostosowane do jej wizji świata. Jest to przeważnie wizja polegająca na kłamstwie.
Wolność to jedna z najbardziej podstawowych wartości, jakie należne są bezwzględnie każdemu człowiekowi. Istnieją niestety systemy polityczne, które ze wszystkich sił chcą ją odebrać swoim obywatelom, nawet za cenę ich życia. Tego rodzaju skandaliczne praktyki odnajdują swoje miejsce w literaturze, odkąd tylko zaczęły zdarzać się na świecie.
Sny i różnego rodzaju widzenia i wizje, jakich doświadczamy przy ich okazji nadal pozostają jedną z nierozwiązanych zagadek ludzkiego umysłu. Dlatego też motyw ten niezwykle chętnie wykorzystują artyści, żeby w ten sposób opisywać świat złożony z emocji, uczuć i wszystkiego, co nie znajduje swojego odzwierciedlenia w świecie materialnym.
Historia pokazała nam dobitnie, że rzeczą, jakiej nie znoszą wszelkiego rodzaju systemy totalitarne jest indywidualność ludzka. We wszelkich tyraniach jest ona tępiona jako pierwsza, a z nią wszelkie przejawy odmienności.
Rok 1984 George’a Orwella to straszliwa wizja tego, do czego mogą doprowadzić rządy totalitarne. Autor pisał swój utwór tuż po II wojnie światowej jako przestrogę przed dominacją Związku Radzieckiego w Europie i na świecie.