Tren IV rozpoczyna się sugestywną w swojej wymowie apostrofą, skierowaną do uosobionej śmierci. Wypowiada ją rozgoryczony ojciec, cierpiący ojciec po stracie ukochanej córki, Urszuli. Należy zwrócić uwagę na to, że poeta nie koncentruje się wyłącznie na swoim bólu, lecz podkreśla, że tragedia dotknęła oboje rodziców:
Tren I to wstęp do całego cyklu. Stanowi wprowadzenie tematyczne i strukturalne dla niniejszego dzieła. Poeta przedstawia tragiczną sytuację, która stała się przyczyną powstania Trenów. Śmierć zabrała mu ukochaną córkę.
Słynny cykl poetycki Jana Kochanowskiego stał się tematem wielu rozpraw naukowych, a także sporów niektórych historyków literatury. Padają nawet głosy, że istnienie bądź śmierć Urszulki mogły być tylko efektem wyobraźni poetyckiej autora, który szukał punktu zaczepienia do napisania traktatu filozoficznego.
Cykl będący ostatnim wielkim dziełem Jana Kochanowskiego otwiera łacińskie motto – słowa pochodzące z Odysei Homera. Jest ono zapowiedzią tematyki filozoficznej, jaka będzie jedną z dominant Trenów. Owe motto brzmi: Umysły ludzkie są odbiciem światła, którym ojciec Jupiter oświeca urodzajne ziemie.Dalej Kochanowski umieszcza poruszającą, rozbudowaną dedykację dla niespełna trzyletniej Urszuli:
Urszula Kochanowska, dwuipółletnia córka najwybitniejszego poety polskiego renesansu Jana Kochanowskiego, zmarła najprawdopodobniej w roku 1578 lub 1579 (nie zachował się jednak żaden dokument potwierdzający jej przyjście na świat bądź zgon).