Na kanwie życia oraz twórczości angielskiego arystokraty, Lorda Byrona, wytworzył się specyficzny trend w romantyzmie. Bajronizm, bo o nim mowa, cechowały skrajny indywidualizm i pogarda dla zastanych norm społecznych. Tworzeni w tym nurcie bohaterowie romantyczni to wyobcowane, wybitne jednostki o skłonnościach do kierowania się emocjami oraz mściwością.
Bajronizm – definicja i cechy
Bajronizm jest zespołem tendencji literackich, ukształtowanych na podstawie twórczości i życiorysu angielskiego poety, Lorda Byrona, na początku XIX w. Cechował się przede wszystkim indywidualizmem i skłóceniem z zastaną rzeczywistością. Taka postawa ostatecznie prowadziła do wyalienowania jednostek, uznających się za wybitne. Kierowała też osobę w wewnętrzne rozdarcie, owocujące nieustannym cierpieniem egzystencjalnym. Na kanwie bajronizmu wykształcił się specyficzny model bohatera, zwany bajronicznym. Jego los był tragiczny, przepełniony cierpieniem w wyniku rozdarcia wewnętrznego i przeżytych doświadczeń. Sam bohater bajroniczny to postać aktywna, działająca wobec wszelkich przeciwności na własnych zasadach. Dlatego w literaturze bajronicznej pojawiały się elementy zemsty i przemocy, ewidentne przejawy buntu. W motywach nurt nawiązywał do historii oraz elementów orientalnych. Bajronizm cechował się również sięganiem do określonych form: powieści poetyckiej, dramatu dygresyjnego i ironii romantycznej.
Bajronizm – twórcy
Lord Byron
Jeden z wybitniejszych angielskich poetów i dramaturgów, zarazem wpływowy twórca romantyczny epoki. Słynął z hulaszczego trybu życia, kontrowersji i miłosnych ekscesów. To właśnie jego życiorys oraz główna postać poematu poetyckiego Giaur stały się podwalinami pod trend bajronizmu. Bohater utworu to człowiek czynu, rozdarty wewnętrznie i skory do zemsty. Ciąży na nim mroczna przeszłość, która zagnała go do klasztornego odosobnienia. W wyniku nieszczęśliwej miłości popełnia zbrodnię, za którą jednak nie odczuwa wyrzutów sumienia. Skazany jest przy tym na wieczne wewnętrzne cierpienie. Ciekawostką może być fakt, że nawet śmierć Byrona nosiła elementy tego trendu literackiego. Zginął on bowiem podczas walk z Turkami o niepodległość Grecji, w które się zaangażował. Było to idealnie zwieńczenie budowanego przez całe życie specyficznego wizerunku.
Adam Mickiewicz
Polski wieszcz narodowy. W twórczości Adama Mickiewicza można dostrzec wiele wpływów bajronizmu, związanych szczególnie z walką narodowowyzwoleńczą. Dobrymi przykładami mogą być postaci Konrada z III cz. Dziadów oraz Jacka Soplicy z Pana Tadeusza. Bohaterowie ci są wielkimi indywiduami, rozdartymi wewnętrznie i zdolnymi do łamania zasad moralnych dla własnych celów. Konrad posuwa się nawet do ostatecznej skrajności, widząc w sobie twórcę prawie równego Bogu w swej umiejętności kreacji. Ta najwyższa forma indywidualizmu kieruje go jednak na ścieżkę bluźnierstwa, typową dla bohatera bajronicznego. W niej właśnie nie zgadza się on bowiem na zastaną formę rzeczywistości i podejmuje z nią walkę. Różnicą w postaciach wieszcza, a lorda Byron było jednak ich poświęcenie dla sprawy narodu. Sam Mickiewicz mocno zaangażowany był w przekład Giaura na język Polski.
Juliusz Słowacki
Kolejny z wieszczy, twórca nurtu winkielriedyzmu. Stworzony przez niego poemat Kordian jest przykładem bajronizmu z elementami narodowowyzwoleńczymi. Sam Juliusz Słowacki poruszał w swoich dziełach tematykę mistyczną, wykorzystywał motywy mitologii słowiańskiej. Kordian z poematu to postać nieszczęśliwie zakochana, wyalienowana z rzeczywistości. Poprzez swoje liczne wędrówki poznaje gorzką prawdę o świecie i rządzących nim prawach. Doświadcza zawodu miłosnego, potęgi pieniądza i obrzydliwości polityki. Czyni to z niego jednostkę aktywną, chociaż wewnętrznie wiecznie rozdartą oraz nieszczęśliwą. W wyniku tego usuwa się poza nawias społeczny. Ostatecznie poświęca się jednak dla idei odzyskania niepodległości, robi to jednak w sposób uznawany za niehonorowy. Dołącza bowiem do spiskowców, chociaż kończy się to dla niego tragicznie.