Natalia Dąbrowska

Podłogo, błogosław, to wiersz pochodzący z tomu Obroty rzeczy (1956). Składa się z sześciu nieregularnych strof. Trudno zresztą o regularność czy klasyczną formę w utworze autora, który sięga do pomysłów awangardy i czerpie także z futuryzmu. Wiersz koncentruje się na walorach języka, jego możliwościach, a tematycznie zbudowany jest na zasadzie kontrastu między sakralną stylizacją, tworzeniem patetycznej atmosfery, a prozaiczności rzeczy i wyrazów, wokół których „rozgrywa się” każda część utworu.

W tytule utworu, pochodzącego z tomiku Obroty rzeczy, wydanego w 1956 roku, znajduje się odwołanie do związku frazeologicznego „szara eminencja”, oznaczającego „osobę mającą wpływ na ważne decyzje, np. państwowe, ale niezajmującą oficjalnie wysokiego stanowiska”. [cyt. za: Słownik frazeologiczny PWN]

Zadziwiające i na pierwszy rzut oka trudne do uwierzenia jest to, jak wiele znaczeń i możliwości interpretacyjnych niosą ze sobą ascetyczne, eksperymentalne językowo, i zupełnie nowatorskie wiersze Mirona Białoszewskiego. Najlepszym być może przykładem jest utwór Namuzowywanie, pochodzący z tomiku Mylne wzruszenia.

Utwór Karuzela z madonnami pierwszy raz ukazał się w 1955 roku w czasopiśmie „Twórczość”, a ostatecznie wszedł w skład cyklu nazwanego Ballady peryferyjne, który znalazł się w 1956 roku w tomie Obroty rzeczy. Zarówno w tym wierszu, jak i w znanej Rozprawie o stolikowych baranach, dominuje zgodnie z tytułem balladowy rytm i tematyka peryferyjna. Białoszewski po raz kolejny we właściwy sobie fenomenalny, oryginalny sposób opowiedział o swojej fascynacji nie tylko do „rupieci”, ale też do tego, jak przedmioty, na które zwraca uwagę, funkcjonują w kulturze – ludowej, jarmarcznej, w kulturze kiczu. Aż dziw, że tak awangardowy twórca sięga po kulturę niską i na swój sposób opiewa tradycję ludową.

Ballada, tradycyjnie od czasów romantyzmu, to gatunek łączący cechy liryki, epiki i dramatu. Jej cechami konstytutywnymi była fabuła ludowa i niezwykłość zdarzeń, opowiadana przez zadziwionego nimi narratora. Miron Białoszewski Balladą o zejściu do sklepu nazwał swój utwór, który znalazł się w tomie Obroty rzeczy w 1956 roku. I rzeczywiście nawiązuje nim do konwencji romantycznej ballady. Nie da się zaprzeczyć, że podmiot liryczny – czy też trzymając się sformułowania bardziej odpowiedniego do opisu ballady pierwszoosobowy narrator – opowiada odbiorcy pewną fascynującą historię:

wybijanie z rytmu czytania i przyzwyczajeń grą językową;
wybieranie form z pogranicza literackości – pamiętnik, dziennik, reportaż, przeplatanie prozy i poezji;