Natalia DąbrowskaŚwiat zepsuty to niezwykle nietypowa satyra: Szczera pasja kazała chyba pisać Krasickiemu satyrę Świat zepsuty. O ile trzy wyżej wymienione [Żona modna, Pijaństwo, Do króla] „uczyły, bawiąc”, o tyle w tej satyrze nie ma ani jednego powodu do śmiechu. Wprost trudno ten utwór nazwać satyrą. Jest pełen goryczy, złości i żalu. [Cyt. za: W. Solecki, Ignacy Krasicki. Poematy heroikomiczne, satyry, bajki, wyd. Jota, Warszawa 1991, s. 35.]
Satyra ta weszła do zbioru Satyr z 1779 roku. Jest to nietypowy utwór, ponieważ skierowany jest do konkretnego adresata – króla Stanisława Augusta Poniatowskiego (satyra konkretna). Co ciekawe, monarcha, który mógł przeczytać utwór przed publikacją, wypowiedział się o nim w następujący sposób: (…) ta mniemana satyra może uleczy takie głowy, którym by poważne kazania polityczne rady nie dały, tylko by ich znudziły, a może i uśpiły. A nad pismami Autora Myszeidy jeszcze nikt nie chrapał, nawet po czwartkowym obiedzie. [Cyt. za: J. Ryba, „Taktowny” panegiryk [w]: Poezja polska. Interpretacje, red. K. Heska-Krześniewicz, B. Zeler, s. 53.]
Bajka – jeden z głównych gatunków dydaktycznej literatury, krótkie powiastki wierszem lub prozą, zawierające ogólną naukę moralną wysłowioną na końcu lub, niekiedy, na początku utworu, których bohaterami pozostają zwierzęta, ludzie, rzadziej rośliny lub przedmioty. [Cyt. za: Podręczny słownik terminów literackich, red. J. Sławiński, wyd. OPEN, Warszawa 1999, s. 35.]
Krasicki uważany jest za jednego z najwybitniejszych satyryków polskiej literatury. Adam Mickiewicz, wieszcz romantyczny, tak pisał o tym twórcy: Krasicki wszakże jest znakomitym pisarzem satyr. Naśladowcy jego i zarazem autorów francuskich, bardziej niż on złośliwych, nie mają ani tej wesołości, co go czyni tak przyjemnym, ani tych zręcznych zwrotów, w których celują Francuzi. Słowianie puszczając się na uszczypliwość, prawie zawsze rozlewają żółć nikczemnie i po grubiańsku. [Cyt. za: P. Cazin, Książę Biskup Ignacy Krasicki 1735-1801, tłum. M. Mroziński, wyd. Pojezierze, Olsztyn 1986, s. 203.]
Ignacy Krasicki (ur. 1735, zm. 1801 roku) – polski poeta. Urodził się w średniozamożnej rodzinie szlacheckiej. Gdy był dzieckiem, przebywał na dworze Sapiehów – tam otrzymał pierwsze wykształcenie, także dotyczące literatury francuskiej. Uczył się we lwowskim kolegium jezuickim. Rodzice pragnęli, aby został duchownym. Do stanu duchownego prócz Ignacego, przystąpiło jeszcze czterech jego braci.
Utwór „Pieśń o narodzeniu Pańskim” pochodzi z Pieśni nabożnych, jednego z największych arcydzieł Karpińskiego. Poeta pisał o swoim dziele w liście do króla augusta Poniatowskiego: Składam przy podnóżku Tronu dzieło moje połączone. Są to Pieśni nabożne (jeżeli się zwierzchności będzie podobało) do śpiewania w kościołach dla pospólstwa (…). Według możności pieśni moje składałem w myśli pokazania ludowi ich powinności względem Boga i bliźniego: jak mają być cierpliwymi w przypadkach, ulegającymi rządowi i powołaniu i jak kochać Ojczyznę swoją, którą pod teraźniejszym rozumu i słodyczy panowaniem dopiero poznawać zaczęli. [Cyt. za: T. Chachulski, Franciszek Karpiński, wyd. DiG, Warszawa 1998, s. 73.]
Analizowany wiersz „Do Justyny. Tęskność na wiosnę” został poświęcony wielkiej miłości poety – Justynie. Nie bez powodu nazywano pisarza „śpiewakiem Justyny” (określenie Adama Naruszewicza, użyte podczas przedstawiania poety królowi). Wiersz należy zaliczyć do liryki miłosnej (ze względu na tematykę) i liryki bezpośredniej (ze względu na formę).
Utwór „Laura i Filon” zalicza się do sielanek. Pochodzi on z debiutanckiego zbioru poety Zabawki wierszem i przykłady obyczajów z 1780 roku. Trzeba jednak zaznaczyć, że twórca nie ograniczył się jedynie do wykorzystania znanej tak dobrze formy sielanki. Karpiński pozwolił sobie na pewną innowacyjność, nadając dziełu charakter pieśniowy. Dzięki temu stworzył utwór nowatorski i wybitny. Co ciekawe, całość umieścił w typowym polskim krajobrazie, korzystając z iście ludowego sztafażu (jawor, maliny, łąki, pola, szczekające psy).
Franciszek Karpiński jest jednym z głównych przedstawicieli sentymentalizmu w Polsce. Poza pisaniem utworów lirycznych, realizujących założenia tegoż nurtu, tworzył on także wypowiedzi programowe (O wymowie w prozie albo w wierszu, 1782, O szczęściu człowieka. List do Rozyny, 1783).
Franciszek Karpiński (ur. 1741, zm. 1825) – polski poeta. Pochodził z ubogiej rodziny szlacheckiej. Uczęszczał do kolegium jezuitów znajdującego się w Stanisławowie oraz do Akademii we Lwowie. Podczas służby u Ponińskich w Zahajpoju wdał się we romans z żoną właściciela, Justyną. Wcześniej, w czasie nauki szkolnej, kochał się również w dziewczynie o imieniu Justyna. W latach 1770-1771 przebywał w Wiedniu.