Ptaszki w klatce – interpretacja

Ptaszki w klatce pochodzą ze zbioru Bajki i przypowieści. Jest to utwór czterowersowy, napisany trzynastozgłoskowcem, z rymami dokładnymi, żeńskimi, parzystymi. Występują archaizmy. Tak jak większość bajek Krasickiego, i ta jest epigramatyczna – krótka, lapidarna. Poza tym, że względu na bohaterów, można ją zaliczyć do bajek zwierzęcych.

Utwór jest filozoficzną refleksją na temat istoty wolności. Rozmowa ptaków każe się zastanowić nad tym, jaką cenę trzeba płacić za wolność. Życie w klatce jest wygodne, pozbawione niebezpieczeństw – jednak pojawiają się zupełnie inne ograniczenia. Z drugiej strony życie na wolności wiąże się z ciągłym zagrożeniem ze strony świata zewnętrznego.

Motyw klatki jest często spotykany w bajkach epigramatycznych – sam Krasicki użył go jeszcze kilkakrotnie (np. w bajce Brytan w obroży klatkę zastąpiono złotą obrożą).

Utwór jest w gruncie rzeczy pochwałą wolności. Nawet dla wygód, dostatku i bezpieczeństwa nie warto rezygnować z wolności, która – jak wynika z bajki – jest najwyższą wartością.

Bajka jest przedstawieniem rozmowy dwóch ptaków, które żyją w klatce. Stary ptak tęskni za wolnością, nie chciałby jej oddać nawet za wygody życia w pałacu. Sytuacja ta odnosi się do realiów społecznych czasów Krasickiego. Wielu młodych ludzi stawało przed dylematem, czy za cenę niezależności kupić sobie wygodne życie i zabezpieczenie materialne. Ludzie z biednych rodzin zmuszeni byli do ciągłego szukania opiekunów, mecenasów. Podobnie czynił Krasicki, urodzony w podupadłej szlacheckie rodzinie, który ostatecznie został protegowanym króla.

Niektórzy badacze wskazują, że utwór ma jeszcze jedno ukryte znaczenie. Aby je odczytać, niezbędna jest znajomość realiów historycznych. W tym sensie można powiedzieć, że Ptaszki w klatce opowiadają o utracie niepodległości przez Polskę i o ludziach, którzy decydują się na wygodne życie w zamian za zaniechanie walki o ojczyznę. Ludzie, którzy urodzili się w Polsce wolnej, tęsknią za tamtymi czasami, trudno im się pogodzić z utratą niepodległości i suwerenności. Z tą koncepcją jednak nie zgadzają się wszyscy poloniści.

Bajkę Krasickiego znakomicie podsumowują słowa Janusza Ryby, literaturoznawcy: Wydaje się jednak, iż Krasicki, przenikliwy, genialny bajkopisarz, w swoich bajkach (niektórych) błyskotliwie żongluje znaczeniami, mieszając sens uniwersalny ze znaczeniem aktualizującym. Urok bajki Ptaszki w klatce zasadza się między innymi właśnie na tej „migotliwości” znaczeniowej, „mieniącej się” treściami ogólnoludzkimi i aktualnymi, odnoszącymi się do polskiej rzeczywistości czasów oświecenia. [Cyt. za: J. Ryba, Między uniwersalną prawdą a polityczną aktualizacją [w:] Poezja polska. Interpretacje, red. K. Heska-Krzaśniewicz, B. Zeler, s. 63.]

Dodaj komentarz