Zagadnienia związane z pamięcią i wspomnieniami, a także ich wybiórczością, zawsze stanowiły, stanowią i zapewne stanowić będą interesujący temat dla literatury. W naszej pamięci bowiem wydarzenia potrafią zmieniać swój przebieg, wyglądać lepiej lub gorzej, niż miało to miejsce w rzeczywistości, potrafią mieć większe lub mniejsze znaczenie.
Pamięć ludzka to bardzo dziwne i nieoczywiste zjawisko, które do dzisiaj sprawia wiele kłopotu naukowcom i badaczom, próbującym się dowiedzieć, jak pracuje i z czego konkretnie wynika. Niektórych rzeczy nie zapamiętujemy w ogóle, innych wręcz nie możemy wyrzucić z głowy, choć bardzo byśmy chcieli. W jakiś niesamowity sposób, dla naszego umysłu, niektóre fragmenty przeszłości wydają się bardziej warte uwagi niż inne.
Powstanie styczniowe i jego brutalna klęska odcisnęła na społeczeństwie polskim bardzo duże piętno. W symboliczny sposób zakończyła się epoka romantyzmu, wielkich zrywów niepodległościowych, wiary, że szaleńcze porywy serca mogą przezwyciężyć szable i armaty zaborców. Rozpoczął się pozytywizm, w którym ludzie zwracali uwagę raczej na własną pracę, osobiste dążenia do dobrobytu oraz pracę społeczną. Pamięć o katastrofie powstania styczniowego pozostawała w nich jednak i długo była obecna choćby w literaturze.
Nowela Elizy Orzeszkowej „Gloria victis” została wydana w cyklu o tym samym tytule w 1910 roku w Wilnie. Początkowo, kolejne utwory zbioru ukazywały się w latach 1907-1908 na łamach czasopism. Nowela opowiada o losach młodych żołnierzy, biorących udział w powstaniu styczniowym.
Spotkanie wiatru i drzew.
Opis obozu powstańców na Polesiu.
Przedstawienie sylwetek Traugutta, Jagmina, Marysia i Anieli.