Natalia Dąbrowska

Utwór Warkoczyk to kolejny powojenny wiersz Tadeusza Różewicza, podejmujący tematykę Holocaustu. Został umieszczony w zbiorze Pięć poematów. Geneza tego utworu, podobnie jak Rzezi chłopców, została utrwalona autorskim dopiskiem umieszczonym na końcu wiersza: „Muzeum – Oświęcim 1948”. Czytelnik otrzymał więc wskazówkę interpretacyjną – utwór jest efektem wizyty twórcy w Muzeum Holocaustu – Auschwitz Birkenau.

Spadanie, czyli o elementach wertykalnych i horyzontalnych w życiu człowieka współczesnego – to pełny tytuł poematu Tadeusza Różewicza. Pochodzi z 1968 roku, ze zbioru Twarz trzecia.

Wiersz Prawa i obowiązki znajduje się w tomie Nic w płaszczu Prospera z 1963 roku. W większości bohaterowie znajdujących się tam utworów to ludzie zagrożeni dezintegracją tożsamości i powszechnym chaosem, prezentacja ich stanowi wielką poetycką metaforę losu człowieka XX wieku.

Ocalony – wiersz z tomu Niepokój, wydanego w 1947 roku, to jeden z najsłynniejszych powojennych utworów poetyckich Tadeusza Różewicza. Jest to wiersz wolny i zaliczyć go należy do bezpośredniej liryki osobistej. Jego tytuł ma konotacje pozytywne. Ocalenie kojarzy się ze szczęściem, jakim było uniknięcie jakiejś tragedii.

Utwór Matka powieszonych, pochodzący z tomu Niepokój, w którym znajdują się wiersze z lat 1945-1946, ze względu na typ liryki, należy zaliczyć do pośredniej liryki opisowej. Nieujawniony podmiot liryczny, nie mówi niczego o sobie, ale prezentuje tytułową bohaterkę liryczną – nazywa ją „matką powieszonych”:

List do ludożerców pochodzi ze zbioru Formy wydanego w 1958 roku. Ten utwór poetycki kreowany na formę listu, składa się z sześciu nieregularnych cząstek. Jest to wiersz wolny i biały – bezrymowy

Lament to kolejny utwór, pochodzący ze słynnego tomu Niepokój, wydanego w 1947 roku. Tytuł nakierowuje automatycznie na żałobny, smutny charakter wiersza. Mamy w pamięci Żale Matki boskiej pod krzyżem, zwane również Lamentem świętokrzyskim, pamiętamy siłę emocji, żar zrozpaczonej Matki, będącej podmiotem lirycznym. Lament Różewicza zaczyna się dość przewidywalnie – niezidentyfikowany na razie pierwszoosobowy podmiot liryczny zwraca się do zbiorowego adresata:

Niezwykle lapidarny utwór Drewno pochodzi z wydanego w 1956 roku tomiku zatytułowanego Poemat otwarty. Różewicz skoncentrował w króciutkiej formie bogatą i wymowną treść. Wiersz ten jest przykładem liryki opisowej, zawiera poetyckie przedstawienie drewnianej rzeźby Jezusa Chrystusa, który upadł – jak się domyślamy – pod ciężarem krzyża:

Bez to utwór o bardzo nieregularnej budowie, ale prezentujący w nowoczesny, oryginalny sposób bardzo konkretny temat – osobistą refleksję podmiotu lirycznego na temat obecności Boga – pisanego raz wielką, raz małą literą – na temat możliwości zapomnienia o nim. Jest to też analiza przeszłości podmiotu lirycznego przeżytej w oddaleniu od Boga. Wiersz powstawał od marca 1988 do marca 1989 roku, a  został umieszczony w tomie Płaskorzeźba w 1991 roku. Jest przykładem liryki zwrotu do adresata, choć w pierwszej, opisowej strofie, podmiot stawia jedynie pewną tezę: