Piotr KostrzewskiNa początku epoki romantyzmu Johann Wolfgang von Goethe stworzył pewien model literacki, który następnie zaczął przenikać do postaw życiowych młodych ludzi tamtych czasów. Werteryzm, bo o nim mowa, miał bardzo duży wpływ na kształtujący się wtedy romantyzm. Związany jest też z powstaniem bohatera werterycznego – jednego z archetypów postaci literackich.
Na kanwie życia oraz twórczości angielskiego arystokraty, Lorda Byrona, wytworzył się specyficzny trend w romantyzmie. Bajronizm, bo o nim mowa, cechowały skrajny indywidualizm i pogarda dla zastanych norm społecznych. Tworzeni w tym nurcie bohaterowie romantyczni to wyobcowane, wybitne jednostki o skłonnościach do kierowania się emocjami oraz mściwością.
Naturalizm jako prąd literacki starał się ukazać rzeczywistość determinowaną przez prawa przyrody. Człowiek stawał się dla naturalistów zwierzęciem, pchanym popędami i instynktem. Świat zaś przepełniony był brudem, brutalnością oraz rozkładem. Dzieła literackie utrzymane w tym duchu budził wiele kontrowersji w casach swojego wydania. Stawały się jednak początkiem ważnych dyskusji o kwestiach społecznych, szczególnie ludzkiej biedy i wyzysku.
Symbolizm narodził się we Francji, w latach 80. XIX wieku. Był szeroko rozumianym prądem artystycznym, wyrażanym m.in. poprzez literaturę, malarstwo i muzykę. W literaturze charakteryzował się odrzuceniem pojmowanej dosłownie rzeczywistości na rzecz symboli oraz metafizycznych alegorii. Skupiał się bardziej na świecie idei, wyrażając go poprzez niejednoznaczne parabole.
Dekadentyzm jest kierunkiem w literaturze, rozwiniętym u schyłku XIX wieku. Po raz pierwszy pojawił się we Francji, był silnie reprezentowany wśród młodopolskiej cyganerii artystycznej. Charakteryzowało go poczucie końca cywilizacji europejskiej, upadku moralności i potrzeby ucieczki ku innym stanom świadomości.
Wallenrodyzm jest rodzajem bohatera romantycznego, stworzonego przez Adama Mickiewicza w powieści historycznej Konrad Wallenrod. Stanowi on również postawę etyczną doby powstania listopadowego, charakteryzującą się dążeniem do dobra narodu poprzez wątpliwe etycznie czyny, głównie zdradę.