Biblia – motywy literackie

Pismo Święte, składające się z dwóch testamentów — nowego i starego jest dziełem powstałym na przestrzeni wielu wieków. Początkowo historie opisane w Starym Testamencie były przekazywane ustnie, potem dopiero spisane. Dotyczą one powstania świata, początków ludzkości oraz żyć proroków. Zawierają także przykazania, których Żydzi przestrzegają do dzisiaj. Nowy Testament opisuje losy Chrystusa oraz jego uczniów. Zawiera także listy św. Pawła do wspólnot dawnego Kościoła i apokalipsę napisaną przez św. Jana. Chrześcijanie wierzą, że Biblia powstała pod natchnieniem, przez co spisane słowo jest zgodne z wolą bożą. Ze względu na judeochrześcijańskie korzenie kultury europejskiej, motywy obecne w Biblii są wykorzystywane przez autorów.

Motyw powstania świata

Opisane w księdze rodzaju powstanie świata jest alegoryczne. Cały proces od początku istnienia świata, gdy „na początku było słowo” do powstania człowieka i oddania mu władania nad światem trwał sześć dni, a potem siódmego dnia Bóg (Jahwe) odpoczywał. Pokazuje on, że świat był stworzony zgodnie z wolą bożą, a Stwórca „wiedział, że to było dobre”. Ludzie zostali stworzeni na wzór niego samego, stąd również sposoby przedstawiania Boga w kulturze podobnie do ludzi.

Motyw vanitas

W mądrościowej księdze Koheleta pojawia się motyw vanitas (vanitas vanitatum et omni vanitas — marność nad marnościami i wszystko marność). Stanowi on lejtmotyw całej księgi, pojawiający się jako refren. Człowiek musi pogodzić się, że w obliczu Boga jest niczym i nic nie znaczy. Mimo piękna, jakie go otacza, nie ma to znaczenia, ponieważ prędzej czy później wszystko to przeminie.

Motyw cierpienia

Zasłużone cierpienie, które stało się karą za zerwanie owocu z drzewa poznania dobra i zła, zostało opisane już w księdze Rodzaju. Historia Adama i Ewy tłumaczy, skąd ludzie są obarczeni grzechem pierworodnym. Pierwsi ludzie żyli w raju, jednak popełnili grzech, który musiał zostać ukarany przez wygnanie z Edenu. Po tym wielokrotnie cierpieli, co było konsekwencją ich czynów.

Niezasłużone cierpienie zostaje pokazane w starym testamencie w postaci Hioba. Mężczyzna traci wszystko, bogactwa, rodzinę, sam poważnie choruje, choć był sprawiedliwy i pobożny. Była to próba, na jaką wystawił go Stwórca, pokazując Szatanowi, że był on naprawdę wierny boskiej woli.

W Ewangeliach opisane zostają liczne cierpienia Chrystusa, który jako boży syn postanowił zejść na ziemię i odkupić grzechy całej ludzkości. W wieku 30 lat ruszył na pustynię, aby przez 40 dni pościć. Był tam kuszony przez diabła, jednak nie poddał się. Potem został również skazany na śmierć krzyżową, która wiązała się z ogromnym bólem. 

Motyw zdrady

W Ewangeliach opisana zostaje zdrada jednego z apostołów, Judasza podczas Ostatniej Wieczerzy. Postanowił on wydać Jezusa, swojego nauczyciela za srebrniki. Wskazuje on żołnierzom Chrystusa przez pocałunek w policzek. Przez to wiedzą, kogo pojmać. 

Motyw zabójstwa

W księdze rodzaju zostaje opisane bratobójcze morderstwo Kaina. Jest on zazdrosny o swojego brata, Abla, którego ofiara jest milsza Bogu, choć to on więcej pracuje. Z gniewu zabija go, za co zostaje potępiony. Zostaje naznaczony krwawym znamieniem, które pojawia się w wielu tekstach kultury jako kainowe znamię. 

Motyw kary za grzechy

Adam i Ewa łamią jedyny zakaz, jaki dał im Bóg w Edenie. Zerwanie owocu z drzewa poznania dobra i zła pod wpływem kuszenia sprawia, że muszą oni odejść z ogrodu. Cierpią oni za złamanie zasad, ale Stwórca się od nich nie odwraca.

Karą za grzechy jest także ukazany w Księdze Rodzaju potop. Bóg pozwala Noemu na zbudowanie barki, ponieważ jako jedyny był sprawiedliwy. Chce, aby ludzkość przetrwała, jednak nie widzi innej opcji niż zatopienie całego zła, które było wtedy obecne na ziemi. 

Bóg postanawia także ukarać ludzi podczas budowy wieży Babel, która miała pokazywać, że są oni równi Stwórcy. Pycha ta zostaje potępiona przez pomieszanie języków, które dotyka pracujących. Nie mogą się oni porozumieć, przez co budowla nie zostaje ukończona.

Motyw apokalipsy

Ostatnia księga Nowego Testamentu to wizje św. Jana dotyczące wizji końca świata. Pojawia się w nim wiele obrazów, które stały się popularne i znane w innych dziełach kultury, takie jak czterej jeźdźcy apokalipsy, baranek na siedmiu pieczęciach, czy siedem trąb, które zadmą w dniu ostatecznym. Wizja ta jest katastroficzna, przerażająca, ma w sobie wiele grozy. 

Motyw raju

Raj, rozumiany jako Eden z początku księgi rodzaju jest już dla ludzi nieosiągalny, ponieważ Adam i Ewa złamali zasady narzucone przez Boga. Było to miejsce wiecznej radości, gdzie niczego nikomu nie brakowało, a ludzie żyli w zgodzie ze sobą i resztą stworzeń. Podobną wizję ukazuje także Chrystus w swoich kazaniach. Opisuje on niebo jako miejsce, do którego trafiając po śmierci, ludzie mogą zaznać szczęścia i spokoju. Obietnica raju daje nadzieję, że mimo grzechu pierworodnego, po śmierci dusze mogą ponownie znaleźć się blisko Boga. 

Motyw nawrócenia 

W Piśmie Świętym wielu grzeszników się nawraca. Jest to między innymi miasto Sodoma, które pod wpływem kazań proroka pości i powraca na dobrą drogę. Podobnie w historii nowotestamentowej, gdzie Chrystus przychodzi do ludzi odrzuconych przez społeczeństwo, celników, złodziei, prostytutek i ich nawraca. Przykładem może być apostoł Marek, który był wcześniej celnikiem. Nawrócenie przeżywa również Maria Magdalena, która była nierządnicą. Jezus podczas swoich kazań i działalności misyjnej nawraca wielu uczniów. 

Dodaj komentarz