Ambicja jest przymiotem postrzeganym bardzo pozytywnie we współczesnym świecie, mówi się, że jest gwarantem życiowego sukcesu i kariery zawodowej. Czy jest tak w istocie? Moim zdaniem nie zawsze. Carlos Ruiz Zafón pisał – „Żeby zrealizować swoje zamiary potrzebna jest przede wszystkim ambicja, a później talent, wiedza i w końcu szczęście” i niewątpliwie jest to prawdą. Bez ambicji bardzo ciężko byłoby nam piąć się po, często stromych, życiowych schodach ku górze, inwestować w rozwój. Równocześnie jednak żadna cecha nie może być dla nas dobra gdy występuje w nadmiarze. Chorobliwa ambicja nieuchronnie doprowadzi do zguby i nieszczęścia owładniętej nią jednostki, gdyż stanie się obsesją, czym samym może przyćmić wagę innych życiowych potrzeb. Uważam zatem, że sama ambicja zwykle jest pozytywnym zjawiskiem, jednak należy, jak każdą inną cechę, mieć ją pod kontrolą i uwagą by nie zagłuszyła w nas innych ważnych dla nas kwestii.
Ciekawy przykład ambicji prowadzącej do zguby i upadku życiowych wartości możemy odnaleźć w książce „Folwark zwierzęcy” George’a Orwell’a. Powieść jest swojego rodzaju metaforą odnoszącą się do stalinizmu, jednocześnie ostrzegającą przed każdym totalitaryzmem.
Przedstawione tam zwierzęta pragną wolności od ucisku przedstawionego w postaci człowieka. Motywowane ambicją knurów dotyczącą obalenia i wygnania właściciela, a także zaprowadzenia równości wśród zwierząt, decydują się na bunt. Niestety okazuje się jednak, że ambicja jednego z przywódczych knurów – Napoleona, którego pierwowzorem był Józef Stalin – sięga znacznie dalej, przez co decyduje się on na coraz bardziej zaborcze kroki, które konsekwentnie zmierzają do powstania kultu jednostki. Ostatecznie ambicja jednego ze zwierząt prowadzi do śmierci z wycieńczenia innych mieszkańców farmy, a także upadku snu o równości i szczęściu. Całość możemy interpretować różnorodnie, jednak nie pozostawia wątpliwości fakt, że nadmierna ambicja, bez wglądu w innych oraz wartości wyższe, doprowadza bardzo często do obłędu.
Bohaterem literackim posiadającym w sobie ambicję jest niewątpliwie Stanisław Wokulski – jeden z głównych bohaterów „Lalki” Bolesława Prusa. W powieści przedstawiony został jako mężczyzna charakteryzujący się m.in. siłą, uporem i stanowczością w dążeniu do wymarzonego celu. Doskonale ukazuje to fragment tekstu w którym Stanisław, zwany przez Rzeckiego Stachem, nie zważając na niechętne spojrzenia kolegów, a także ojca dąży do zdobycia upragnionego wykształcenia. Chce się rozwijać i przesiąknięty tym celem nie patrzy na przeciwności losu. Niezwykła wewnętrzna ambicja, mimo młodego wieku i napotykanych trudności czy niepowodzeń, pomaga mu godzić ciężką pracę, pozwalającą zdobyć środki na utrzymanie, z ciągłą nauką, często nocami. W tym kontekście ambicja jest bardzo pozytywną cechą i zjawiskiem, gdyż pomaga bohaterowi osiągnąć zamierzone cele, które mogą otworzyć mu nowe ścieżki w życiu a także zapewnić poczucie komfortu i szczęścia, przy okazji służąc całemu społeczeństwu. Stanisław Wokulski jest doskonałym przykładem na to jak powolna praca i wiara w swoje siły może zaowocować dostatnim życiem.
Ambicja miewa jednak różne oblicza i kierunki. Negatywną jej prezentację, dodatkowo w dość błahym życiowo ujęciu, ukazał Stephen King w opowiadaniu „Pijackie fajerwerki”. To krótka opowieść o rywalizacji sąsiedzkiej jaka ostatecznie doprowadza do tragedii, która mogła mieć o wiele poważniejsze konsekwencje. Ukazany w opowiadaniu bieg zdarzeń doprowadza do powstania swojego rodzaju konkurencji polegającej na przedstawieniu ciekawszego i bardziej „wystrzałowego” pokazu fajerwerków podczas święta Niepodległości, obchodzonego dość hucznie i wzniośle w Ameryce. Niezdrowa ambicja, której w pewnym momencie żadne z zainteresowanych nie jest już w stanie powstrzymać, doprowadza nie tylko do obsesji u zainteresowanych ale również do poważnego wybuchu i pożaru. Mimo braku ofiar, przykład niewątpliwie pokazuje negatywne oblicze potrzeby rywalizacji, szczególnie w rzeczach nieco trywialnych, oraz dążenia do bycia „lepszym”, wynikających bezpośrednio z omawianego we wstępie przymiotu.
Na koniec chciałabym przytoczyć ciekawy przykład podążania za swoją ambicją, który możemy odnaleźć w powieści Antoniego Libery „Madame”. Autor przedstawia w niej młodego chłopca, prawdopodobnie siebie samego, zakochanego w niedostępnej i tajemniczej nauczycielce francuskiego – tytułowej „Madame”. Ambicja głównego bohatera przejawia się niejako w chęci zwrócenia uwagi i zaimponowania kobiecie w niezwykle inteligenty i kreatywny sposób. Prowadzi to do wielu zabawnych i ciekawie poprowadzonych dialogów zawartych w dziele. Dodatkowo, widoczna jest tu silna motywacja chłopca do zgłębiania nie tylko wiedzy z zakresu sztuki i kultury, rozwijania swoich licznych talentów – aktorskiego, muzycznego – ale i jeszcze uważniejszego doszkalania się z zakresu języka francuskiego. Co z pewnością wpływa na rozwój ucznia i jego przyszłe możliwości, szczególnie w dorosłym życiu. Ten rodzaj ambicji możemy postrzegać zatem jako przejaw pozytywny, mogący pomóc kształtować i wzbogacać „opanowanego nią” człowieka.
Reasumując, uważam, że w świetle przedstawionych argumentów ambicja może zostać uznana za cechę pozytywną, a wręcz pożądaną. Będąc na „zdrowym” poziomie może stać się ona „motorem napędowym” do poznawania siebie, rozwoju i próbowania nowych rzeczy w życiu, a co za tym idzie do stania się szczęśliwym i spełnionym człowiekiem, bardziej świadomym siebie i swoich możliwości. Korzystając jednak z niekorzystnych argumentów, zapisanych przeze mnie w rozprawce, chciałabym dodać iż zawsze warto mieć wgląd w to, co nas motywuje i dla jakich rzeczy naprawdę warto ryzykować i poświęcać się. Tak, byśmy w pogoni za wizją rozwoju i biegu przed siebie nie zatracili tego, kim jesteśmy i jacy chcemy być. Jak powiedział włoski filozof Giovanni Pico della Mirandola – „Niechże owładnie duszą jakaś święta ambicja, byśmy niezadowoleni tym, co przeciętne, dążyli do tego, co najwyższe, wytężając w tym celu wszystkie swe siły.”