Funkcja wątków baśniowych i fantastycznych w utworze literackim. Omów zagadnienie na podstawie Balladyny Juliusza Słowackiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

W epoce romantyzmu autorzy czerpali wiele inspiracji z ludowości, z jej folkloru, opowieści oraz zwyczajów. Romantycy uważali bowiem, że to właśnie ludowość zawiera w sobie uniwersalne i autentyczne prawdy na temat życia. W utworach romantycznych często można odnaleźć nawiązania do elementów fantastycznych czy baśniowych, które są charakterystyczne właśnie dla ludowych wierzeń i historii i tam właśnie należy szukać ich korzeni. Wątki baśniowe i fantastyczne służyły romantykom do budowania specyficznego klimatu, pełnego grozy i niezwykłości. Z ich pomocą autorzy kreowali niezwykłe światy, a opowiedziane w nich historie mogły służyć jako przestrogi i refleksje dla czytelników żyjących w prawdziwym świecie. Baśniowość niektórych elementów oznaczała także obecność morału. Tego typu zastosowanie baśni i fantastyki widoczne jest w dwóch słynnych, romantycznych dramatach – w „Balladynie” Juliusza Słowackiego oraz w „Dziadach” Adama Mickiewicza. 

W „Balladynie” Juliusza Słowackiego elementy baśniowe i fantastyczne składają się na budowę całego świata przedstawionego. Na takich samych zasadach występują w dramacie postaci realistyczne, takie jak Balladyna, Alina czy Kirkor oraz postaci fantastyczne, reprezentowane przez nimfę Goplanę oraz jej sługi – Chochlika i Skierkę. Bohaterowie baśniowi nieustannie wpływają na świat ludzi, knują intrygi i mieszają w ich planach. Miewa to katastrofalne skutki – w wyniku czarów Skierki Kirkor zakochuje się równocześnie w Alinie i w Balladynie, co kończy się rywalizacją sióstr i morderstwem Aliny. Skierka zaś działał na życzenie królowej Gopła, nimfy Goplany, która zakochała się w człowieku, Grabcu.

Fantastyczne postaci oraz ich działania i motywacje są więc powodem wielu nieszczęść wśród ludzi, potrafią także zapoczątkować serię morderstw. Baśniowe są także niektóre wątki opisywane przez Słowackiego – życie Balladyny odmienia się jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki, historia króla Popiela III ociera się o stare legendy opowiadające o początkach państwa polskiego. Przy pomocy baśniowych i fantastycznych elementów Słowacki przekazuje odbiorcy pewne uniwersalne prawdy o świecie, zaczerpnięte z ludowych opowieści i wierzeń. Podejmuje on problematykę działania wbrew swojej naturze oraz kary za grzechy i sprzeciwianie się przeznaczeniu. Słowacki jasno daje do zrozumienia, że każda wina zostanie ukarana i każdego ostatecznie dosięgnie sprawiedliwość. Pokazuje także, że próby działania wbrew przeznaczeniu mogą skończyć się katastrofalnie. Morał jest więc w „Balladynie” najważniejszym elementem zaczerpniętym z baśni i ludowych opowieści.

Innym romantycznym utworem, w którym odnaleźć można elementy baśniowe i fantastyczne są „Dziady” Adama Mickiewicza. Podobnie jak w „Balladynie”, tak i w dziele Mickiewicza świat fantastyczny i świat rzeczywisty funkcjonują na takich samych zasadach, oddziałują na siebie wzajemnie i są tak samo prawdziwe. Mickiewicz wykreował świat przedstawiony pełen zjaw, duchów i upiorów, zmarłych powracających zza grobu, diabłów oraz aniołów. Opisał także pogański obrzęd, w trakcie którego żywi komunikują się ze zmarłymi, słuchając opowieści dusz o ich życiu. Duchy przestrzegają ludzi przed popełnianiem konkretnych błędów, natomiast przedstawiciele piekła i nieba walczą między sobą o duszę głównego bohatera, Konrada.

Mickiewicz, tworząc elementy fantastyczne i baśniowe w „Dziadach”, także inspirował się ludowością, folklorem i historiami z niego pochodzącymi. Zaimplementował także do swojego dzieła moralność ludu oraz widzianą w tej perspektywie problematykę winy i kary. Swoisty kodeks etyczny został przedstawiony właśnie przy użyciu fantastycznego elementu, jakim są duchy powracające z zaświatów. Mickiewicz, opowiadając ich historie, podzielił przewinienia na trzy kategorie ze względu na ich powagę. Ukazał też, jakie kary czekają człowieka po śmierci, w zależności od jego grzechów. Świat fantastyczny i baśniowy w „Dziadach” przychodzi więc z pouczeniem moralnym i refleksją dla świata żywych. Staje się on pretekstem do opowieści o etyce i odpowiednim zachowaniu, dzięki czemu żywi mogą zmienić swoje zachowanie i uchronić się przed surową karą. Sprawiedliwość zostaje w tym utworze przedstawiona jako coś nieuniknionego, co ostatecznie dosięgnie każdego grzesznika. Mickiewicz takie przedstawienie moralności zaczerpnął z ludowych opowieści, każda historia ma też w jego dramacie morał, pokazujący, jak nie powinno się żyć. Elementy baśniowe i fantastyczne w świecie przedstawionym są więc filarem jego światopoglądu i spojrzenia na moralność.

Elementy baśniowe i fantastyczne pełnią więc wiele ważnych i różnorodnych ról w kreacji świata przedstawionego. Budują specyficzny klimat utworów, a także mieszają się one ze światem żywych, wpływają na mające w nim miejsce wydarzenia. Dodatkowo dzięki tego typu elementom autorzy tacy jak Mickiewicz czy Słowacki przekazują czytelnikom konkretną perspektywę i kodeks moralny, zamieszczają w dziełach morały, pokazujące, jak powinno się żyć, a za co czeka człowieka surowa kara.

Dodaj komentarz