„Wesele” Stanisława Wyspiańskiego jest dramatem, który należy bezsprzecznie do jednych z najważniejszych utworów literatury polskiej. Ze względu na okres powstania, zapisał się do kanonu wybitnych polskich dzieł. Akcja toczy się w Bronowicach w chacie Gospodarza, gdzie państwo młodzi wyprawiają tytułowe wesele. Co wiadomo między innymi z „Plotki o weselu” Tadeusza Boya-Żeleńskiego, Wyspiański posłużył się postaciami i wydarzeniami z prawdziwej zabawy po ślubie Lucjana Rydla i Mikołajczykówny.
Motyw wesela
Opisując najważniejsze motywy z dramatu, nie można nie wspomnieć o tak oczywistym, choć często pomijanym motywie. Zabawa ukazana zwłaszcza w akcie pierwszym uprawdopodabnia całą opowieść. Wyspiański pokazuje szereg scen rodzajowych, które można zobaczyć na takiej uroczystości — rozmowy ludzi z różnych sfer, które normalnie nie mają ze sobą kontaktu (początek pierwszego aktu, Czepiec pytający Dziennikarza o powstanie w Chinach, Radczyni i Klimina — czyśta sobie już posiali? W listopadzie).
Motyw wsi
Wyspiański pokazuje wieś z perspektywy inteligencji miejskiej oraz chłopów. Mieszczanie widzą ją jako miejsce idylliczne, arkadię. Wieś postrzegana jest jako możliwość odnalezienia spokoju i odejścia od dekadentyzmu miasta. Chłopi są traktowani z góry, którzy nie chcą rozmawiać z nimi o problemach. Można potraktować to jako objaw chłopomani, zachwytu mieszkańcami wsi, a nie prawdziwego pochylenia się nad ich problemami. Niezrozumienie to jest jednak z obu stron, nad relacjami wisi widmo rabacji galicyjskiej, o której starają się nie pamiętać, jednak odbiła się piętnem na świadomości zbiorowej całego narodu.
Chłopi zostają przedstawieni jako małostkowi, nieodpowiedzialni (Jasiek gubi złoty róg, schylając się po czapkę z pawich piór), mają w sobie ogromną pogoń za pieniądzem (schowanie przez Gospodynię złotej podkowy). Są także porywczy, przez co inteligencja boi się powtórzenia historii z rabacji, jednak ich energia może zostać spożytkowana pozytywnie przez inteligencje, która poprowadzi chłopów do walki o wolność.
Motyw tańca
Taniec w akcie pierwszym jest sposobem na zabawę, rozrywkę i okazanie zainteresowania między gośćmi. Dzięki temu wszyscy doskonale się bawią, mimo różnic klasowych. Pod koniec utworu taniec ukazuje jednak marazm społeczeństwa, bierność i niegotowość do walki o niepodległość. Przy muzyce granej przez Chochoła wszyscy wpadają w trans, ich taniec ma charakter oniryczny.
Motyw poety, poezji
Wyspiański jednoznacznie określa rolę poety w społeczeństwie. Widać to w rozmowie Poety (wzorowanym na Kazimierzu Przerwie-Tetmajerze) z Rycerzem. Osoba dramatu podkreśla, że poezja musi prowadzić lud i zagrzewać go do walki. W akcie pierwszym Rachela mówi Poecie, że sztuka poetycka oderwała się już od realizmu i prawdziwych problemów społecznych. Ze względu na to nie jest zrozumiała dla wszystkich Polaków, którzy odrzucają jej znaczenie.
Motyw ojczyzny
Chata Bronowicka, miejsce akcji całej sztuki, stanowi miniaturę Polski i społeczeństwa polskiego. Choć wszyscy deklarują zaangażowanie w sprawy narodowe, nikt nie chce realnie działać. Wynika to ze wspomnianych już problemów natury klasowej, niezrozumienia między grupami społecznymi. Pokazuje to także, iż mimo ponad 100 lat zaborów nadal silnie kultywuje się tradycje, na co wskazuje między innymi wystrój chaty oraz obecność na weselu tak silnie związanych z historią kraju osób dramatu.
Motyw powstania
Bohaterowie dramatu mimo różnic klasowych chcą odzyskania wolności i życia w niepodległej Polsce. Obecni na weselu (reprezentujący również poglądy większości społeczeństwa w tamtym czasie) uważają, że jedyną opcją jest powstanie. Problemem okazuje się odpowiedzialność organizacji i prowadzenia ludzi do walki. Wernyhora wyznacza do tego Gospodarza, który pasuje do tej roli idealnie — jest wykształcony, pochodzi bowiem z inteligencji, ale przez 10 lat mieszkania wraz ze swoją żoną w Bronowicach nie ma w sobie ludomanii, a prawdziwie brata się z ludem. Nie wytrzymuje on presji i zrzuca z siebie ten obowiązek na Jaśka, który gubi złoty róg, symbol walki i wezwania do powstania. Inni inteligenci nie wydają się także odpowiedni, ponieważ wszechobecny wtedy dekadentyzm sprawia, że uciekają w alkoholizm i romanse.
Motyw miłości
Miłość romantyczną Wyspiański przedstawia nie tylko przez ślub Rydla i Mikołajczykówny (który wydaje się nieprzemyślany, Radczyni oraz Żyd zauważają, że nie będą mieli o czym rozmawiać). Marysia spotyka Widmo, które jest jego byłym kochankiem. Tęskni za miłością, którą przerwała śmierć. Choć kobieta wyszła za mąż, dalej myśli o tym mężczyźnie. „Wesele” ukazuje więc nieszczęśliwą miłość Marysi oraz zakochanego Pana Młodego, choć ich małżeństwo wydaje się lekkomyślne. Pokazuje to jednak zmianę czasów, ponieważ jest to mezalians, ich uczucie stoi ponad podziałami klasowymi.
Utwór przedstawia także miłość do ojczyzny. Dramat ma wydźwięk patriotyczny, narodowowyzwoleńczy. Mimo deklaracji inteligencji nie są oni gotowi ginąć za wolność kraju. Inaczej wygląda to w przypadku chłopów, którzy chcą walczyć, nie mają jednak wystarczająco wiedzy i możliwości do zorganizowania powstania samodzielnie.