Powieść polityczno-społeczna „Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego opowiada o życiu Cezarego Baryki. Czytelnik towarzyszy mu przez kilka lat życia, kiedy dojrzewa i staje się dorosłym mężczyzną. W „Przedwiośniu” pojawia się wiele wartościowych motywów literackich.
Motyw rewolucji
Nastoletni Cezary mieszka w Baku podczas rewolucji 1917. Angażuje się w działania komunistów, chodzi na spotkania i popiera ich na początku. Baryka pochodzi z bogatej rodziny, przez co matka ukrywa przed bolszewikami kosztowności, za które kupuje żywność. Ciemną stronę rewolucji zauważa dopiero w momencie, gdy dotyka go bezpośrednio. Komuniści odkrywają ich dorobek (który miał zostać oddany) i skazują matkę na ciężkie roboty, przez co umiera.
Żeromski przedstawia rewolucję jako niebezpieczną. Mami i angażuje głównie młode osoby, które nie zdają sobie sprawy z konsekwencji takiego przewrotu. Prowadzi on do chaosu i eskalacji przemocy. Niesie zniszczenie, jednak nie potrafi budować.
Zapowiedź rewolucji w Polsce zostaje ukazana już przez pryzmat doświadczeń Cezarego, przez co jest on już bardziej krytyczny wobec tych haseł.
Motyw rodziny
Rodzina Baryków żyje spokojnie i szczęśliwie do momentu wyjazdu Seweryna, ojca Cezarego. Wtedy matka nie ma posłuchu u nastoletniego syna. Buntuje się on przeciwko wszystkiemu, szkole, matce, ładowi społecznemu (stąd zaangażowanie w rewolucję).
Od przewrotu z roku 1917 umiera pani Jadwiga, ojciec nie daje znaku życia, przez co Baryka na długi czas zostaje sam. Gdy rodzic wraca, wspólnie jadą do Polski, ojczyzny rodziców głównego bohatera. Do kraju dociera już jako sierota, Seweryn umiera w trakcie podróży koleją. Tragiczne doświadczenia młodego człowieka kształtują go i wpływają na jego postrzeganie rzeczywistości.
„Przedwiośnie” przedstawiona zostaje rodzina Hieronima Wielosławskiego. Gdy wraz z Baryką przyjeżdżają do Nawłoci po wojnie polsko-bolszewickiej wszyscy przyjmują ich serdecznie. Dla Cezarego jest to namiastka domu.
Motyw matki i matczynej miłości
Pani Jadwiga jest przykładem matki idealnej. Stara się zapewnić synowi dobrą przyszłość, po wyjeździe ojca próbuje go pilnować (choć buntuje się przeciw niej, dalej go bardzo kocha). W momencie wybuchu rewolucji, gdy brakuje podstawowych towarów i dóbr, ryzykuje zdrowiem, jeżdżąc za Baku po żywność. Chcąc zadbać o Cezarego, ukrywa kosztowności, co później prowadzi do jej skazania na ciężkie prace, w których konsekwencji umiera.
Mimo trudów życia nie narzeka, stara się żyć zgodnie z zasadami etycznymi, dbać o męża (choć wychodzi za niego z rozsądku). Jest dobrą matką, co chłopak docenia, dopiero gdy podupada na zdrowiu.
Motyw ojca
Seweryn Baryka do wyjazdu na wojnę bardzo angażuje w wychowanie chłopca. Ma na niego pozytywny wpływ, jest surowy, ale obdarza go miłością. Cezary dzięki temu dobrze się uczy i jest zadowolony z takiego życia.
Ojciec przez długi czas nie bierze jednak udziału w procesie dorastania swojego dziecka. Przed śmiercią przekonuje go do wyjazdu do Polski, jednak nie udaje mu się do niej dotrzeć.
