Powieść Stefana Żeromskiego Syzyfowe prace opowiada historię prób rusyfikacji młodzieży polskiej w zaborze rosyjskim. Sam tytuł nawiązuje przy tym do bezowocnej pracy mitologicznego Syzyfa – wysiłki zaborców idą bowiem na marne, a młode pokolenie garnie się do swoich narodowych korzeni. Pośród wielu postaci występujących na łamach powieści, możemy wyróżnić:
Człowiek, jako gatunek homo sapiens potrafi przystosowywać się do wszelkiego rodzaju okoliczności przyrody. Ludzie żyją na dalekich lądolodach Grenlandii, jak i gorącym równiku. Te umiejętności adaptacji pozwoliły naszemu gatunkowi na uzyskanie dominacji nad m.in. neandertalczykami.
Idea poświęcenia się dla kogoś lub czegoś nie jest niczym nowym. Motyw ten jest obecny w literaturze od wieków. Już w antyku można odnaleźć tropy dotyczące wyrzeczenia się pewnych dóbr, aby osiągnąć wyższy cel. Mitologia, jak i dramaty starogreckie wskazują, że nie była to idea obca starożytnym.
Książka Czesława Centkiewicza „Anaruk, chłopiec z Grenlandii” opowiada o losach dwunastoletniego Innuity. Tekst został napisany przez podróżnika na podstawie swoich codziennych przeżyć z wizyty na Grenlandii. Książka powstała w 1937 roku i w tym także została wydana. Zawiera wiele opisów zwyczajów, jest jednak gatunkowo powieścią przygodową. Autor przytacza także legendy Innuitów.
Przyjazd autora na Grenlandię.
Zaprzyjaźnienie się z Anarukiem, podarowanie mu noża stalowego.
Odyseusz to główny bohater antycznego eposu “Odyseja”, którego autorem jest Homer. Dzieło to opowiada o wędrówce, którą Odyseusz rozpoczął po zakończeniu się wojny trojańskiej. Chciał on powrócić do swojego domu rodzinnego, Odyseusz był bowiem królem Itaki i tam właśnie czekała na niego jego wierna żona – Penelopa.
Nowela Elizy Orzeszkowej „Gloria victis” została wydana w cyklu o tym samym tytule w 1910 roku w Wilnie. Początkowo, kolejne utwory zbioru ukazywały się w latach 1907-1908 na łamach czasopism. Nowela opowiada o losach młodych żołnierzy, biorących udział w powstaniu styczniowym.
Spotkanie wiatru i drzew.
Opis obozu powstańców na Polesiu.
Przedstawienie sylwetek Traugutta, Jagmina, Marysia i Anieli.
Śmierć została przedstawiona w sposób typowy dla utworów średniowiecznych. Poeta podkreśla jej moc, przestrzega czytelnika przez niespodziewanym zakończeniem ziemskiej wędrówki. Mimo elementów humorystycznych, Śmierć jest przerażająca, łatwo wpada w gniew, przez nierozsądne pytania Polikarpa jest gotowa uciąć mu głowę.
Utwór jest jednym z najsłynniejszych średniowiecznych zabytków polskiego piśmiennictwa. Jego autor jest nieznany, wiadomo jednak że był wzorowany na łacińskim pierwowzorze, pochodzącym z XIV wieku, zatytułowanym „Dialogus magistra Polycarpi cum morte”. Tekst utworu został zapisany między 1463 a 1465 rokiem w rękopisie Biblioteki Seminaryjnej w Płocku.